Projecten

Den Haag, Elandstraatkerk - restauratie Franssen-Orgel (2011)

« Terug naar Projecten

Het Gebr. Franssen-orgel uit 1906 van de Elandstraatkerk is in 2009/2011 door ons geheel gerestaureerd. Op zondag 15 mei werd het orgel officieel in gebruik worden genomen.

Oorspronkelijk gebouwd met rein-pneumatische tractuur werd het orgel in 1949 door de firma Vermeulen geëlektrificeerd en voorzien van een nieuwe speeltafel. In de ordening van de klavieren wisselden manuaal II en III van plaats. In de dispositie werden o.a. de Trompette Harm. en de Clarinette van het Positief (=Récit) vervangen door een Echo-Trompet 8' en een Mixtuur II. In 1974 volgden opnieuw werkzaamheden door Vermeulen waarbij de enorme hoofdbalg in de torenruimte buiten werking werd gezet. De jaren daarna raakte het orgel in verval. In 1986 werd het orgel speelbaar gemaakt, maar door kerkrestauratie raakte het orgel opnieuw in slechte staat. In 2000 werd het orgel opnieuw enigszins speelbaar gemaakt, nu door Adema’s Kerkorgelbouw onder leiding van Antoine Schreurs. In 2004 kon het orgel worden aangemerkt als rijksmonument waarmee het eerherstel van dit bijzondere Franssen-orgel weer in zicht kwam.
De windladen (tien in totaal) werden geheel gerestaureerd. De in het verleden omgewisselde C- en C#-laden van het Récit werden in hun oorspronkelijke opstelling geplaatst, analoog aan de overige windladen. De windvoorziening werd hersteld naar de oorspronkelijke opzet waarbij de hoofdbalg in de torenruimte in ere werd hersteld. De balg uit 1974 bleef als extra regulateur behouden. Evenals de overige zes regulateurs en twee relaiswindbalgen werden zij opnieuw beleerd. De dispositiewijzigingen van 1949 werden teruggedraaid. Voor de reconstructie van de Récit-dispositie werd de Trompette Harmonique 8’ uit het voormalige Franssen-orgel (1920) in de Minderbroerderskerk te Roermond geplaatst. De nieuwe Clarinette 8’ is een kopie van het gelijknamige register in het Franssen-orgel (1880) van de St. Joannes de Doperkerk te Boskoop. Het groot octaaf van de Quint 5 1/3’ werd weer aangevuld. Hoewel zowel in het bestek als latere archivalia sprake is van een Fugara 4’ op het Positief is bij de laderestauratie gebleken dat dit register al bij de bouw een Fugara 8’ vanaf c0 moet zijn geweest

De elektro-pneumatische tractuur werd geheel opnieuw aangelegd. De speeltafel werd vervangen door een passend neogotisch meubel uit de voorraad van de orgelbouwer, voorzien van een nieuw (digitaal) interieur met setzersysteem. De speeltafel staat thans weer op de oorspronkelijke plaats vlak voor het middenfront, het zicht van de organist kerkinwaarts. Vanwege de liturgische praktijk, waarbij het koor veelal bij het priesterkoor staat, werd het door middel van MIDI en glasvezelkabel mogelijk gemaakt het Franssen-orgel vanaf een elektronisch orgel bij het koor te bespelen. Het elektronische orgel werd daartoe voorzien van een speciaal registertableau. 

Dispositie (2011)

I Groot Orgel C-g3
Prestant 16'
Bourdon 16'
Prestant 8'
Flûte harmonique 8'
Violon 8'
Flûte à cheminée 8'
Quint 5 1/3'
Prestant 4'
Flûte octaviante 4'
Octaaf 2'
Mixtuur III-VII
Cornet III-V
Trompette 16'
Trompette 8'
Clairon 4'
II Positief Expr. C-g3
Bourdon 16'
Violon principaal 8'
Viola 8'
Gemshoorn 8'
Holpijp 8'
Fugara 8' - vanaf c0
Flûte traversière 4'
Mixtuur III
Basson hautbois 8'
Vox humana 8'
III Récit C-g3
Diapason 8'
Flûte harmonique 8'
Violine 8'
Voix Céleste 8'
Bourdon 8'
Prestant 4'
Flûte octaviante 4'
Piccolo 2'
Trompette harmonique 8'
Clarinette 8'
Pedaal C-f1
Contrebas 16'
Violonbas 16'
Subbas 16'
Octaafbas 8'
Violoncelle 8'
Octaaf 4'
Bombarde 16'
Trombone 8'
Werktuiglijke registers
uitgevoerd als treden, v.l.n.r.:
Oct. Grave Réc. - suboctaafkoppel
Oct. Grave Pos.
Oct. Aiguë G.O. – superoctaafkoppel
Réc. + Pos.
Pos. + Réc.
G.O. + Réc.l
Sequencer
Ped. + G.O.
Ped. + Pos.
Ped. + Réc.
Koppeltutti
Tutti
Tremolo + Vox Humana

De koppelingen zijn tevens als registerwipper uitgevoerd.

Historie

  • 2011 - Ronald van Baekel - restauratie Franssen-Orgel

Maker

Ronald van Baekel, Amsterdam/Hillegom
2002 - heden
Meer over deze maker...