Ede, Petrakerk - nieuwbouw met gebruik van Pels-orgel Pauluskerk Den Haag (2013)

« Terug naar Orgels

In 2010 wist de Gereformeerde Gemeente van Ede na bemiddeling door ons het Pels-orgel van de H. Pauluskerk in Den Haag aan te kopen voor haar nieuw te bouwen kerkgebouw in Ede-Kernhem. Het tweeklaviers Pels-orgel dateert uit 1961 en is in 1986 voorzien van nieuwe, elektrische sleepladen. Ook werd het orgel toen uitgebreid met een Vox Celeste op het Zwelwerk en een Fluit Harmonique 8' op het Hoofdwerk. Het bleek een goede basis om ons, binnen een relatief bescheiden budget, de opdracht te geven voor de opbouw van het orgel in een nieuwe opzet.

Het Edese kerkgebouw, een ontwerp van Roos en Ros Architecten, heeft zo'n 1.000 zitplaatsen en heeft een inwendige hoogte van 22 meter. De kerk is gebouwd in een stijl die veel verwantschap vertoont met de (protestantse) kerkbouw van de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw. Voor het ontwerp van het orgelfront, boven de kansel, is daarom ook bewust aangesloten op deze stijl. Daarin speelde ook mee dat het zinken frontpijpwerk opnieuw gebruikt diende te worden. Daarom is ook de vlakverdeling van het grotendeels sprekende front ontleend aan de opstelling in Den Haag. Het aaneengesloten pijpenfront is aan beide zijden afgesloten door torens die houten pijpwerk suggereren. Het frontpijpwerk is in vier lagen achter elkaar geplaatst. Om te voorkomen dat het pijpwerk een eentonig grijs vlak in het interieur zou worden, is het pijpwerk nu eens niet in de gebruikelijke zilvergrijze tint gespoten, maar heeft elke ‘laag’ een eigen blauw/grijs-tint gekregen, van licht voor de voorste rij tot bijna donkerblauw voor de achterste rij.

Het orgel is geplaatst in een omsloten orgelkast met zijkantbespeling en staat deels in de nis in de muur van de kerkzaal. De zijwanden zijn vervaardigd door het timmerbedrijf dat ook het kerkmeubilair heeft gemaakt, de achterwanden en het dak zijn door vrijwilligers gemaakt.
Het instrument heeft een gecombineerde tractuur: nieuwe mechaniek voor de beide manualen, een nieuw vervaardigde elektrische sleeplade voor het pedaal en elektrische tractuur de front- en transmissielade. Daardoor was het mogelijk de in Den Haag bestaande pedaalunit van Bazuin-Trombone-Klaroen in transmissie als Trompet 16' B/D aan het G.O. toe te voegen. De Principaal 16' van het pedaal is zo gecombineerd met een nieuwe discant op kantsleep. Ook de koppels en de registertractuur worden elektrisch bediend en maken het mogelijk de speeltafel uit te rusten met een digitale setzerinstallatie. 
De nieuwe eiken speeltafel is ingebouwd aan de linkerzijkant in de orgelkast. Lessenaar en (halfronde) registertableau's zijn voorzien van plataanfineer ingelegd met wengé. De registertrekkers, de bakstukken en de opdekstukken van de semitoetsen van het pedaal zijn eveneens van wengé. De bediening van de setzerinstallatie is ingebouwd in een schuiflade.

De dispositie van het Haagse orgel is wel gewijzigd. Naast de twee zestienvoets transmissie werd op het hoofdwerk een nieuwe Cornet op verhoogde stok geplaatst. De Holquintadeen 16' werd vervangen door een Bourdon 16'. De Octaaf 2' werd vervangen door ander (Adema-)pijpwerk met een minder nauw uitlopende mensurering. De Mixtuursamenstelling werd gewijzigd waarbij gebruik werd gemaakt van bestaand pijpwerk van Pels uit de bouwtijd. De Koppelfluit 4' werd vervangen door een Gemshoorn 4' (voorheen Spitsfluit 4' Zwelwerk). De Trompet 8' van Pels (met traanlepels) bood te weinig gewicht in het herziene concept en is vervangen door een Trompet in Franse factuur.
Op het Zwelwerk werd een Fluit Harmoniek 4' geplaatst (Adema, eind 19e, begin 20e eeuw). De Flagéolet 2' die voor het nieuwe concept een té prestantachtige klank had hebben we eveneens vervangen door een overblazende fluit. De Scherp werd herzien tot Mixtuur III.
Het Pedaal werd nog meer verzelfstandigd door bijplaatsing van een houten Contrabas 16', een (houten) Quintbas 10 2/3' en een Bombarde 16'. Daarnaast werd de Gedekt 8' zelfstandig gemaakt. Tenslotte is de intonatie geheel herzien.

De ingebruikname van het orgel vond plaats op zaterdag 29 juni, waarbij het orgel officieel werd overgedragen aan de kerkenraad. Na een toelichting bij de bouw en een klankdemonstratie van het instrument werd het orgel ingespeeld door Dirk Jan Versluis. Naast literatuur en improvisatie was er ook ruimte om het orgel te laten horen in de kwaliteiten die het nodig heeft voor begeleiding van de samenzang. 

OPNAME 
Dirk-Jan Versluis speelt ‘Ein feste Burg ist unser Gott’, Op. 27 van Max Reger
Opname gemaakt tijdens de ingebruikname op zaterdag 29 juni 2013.

Dispositie (2013)

Mechanische tractuur voor beide manualen
Elektrische tractuur voor pedaal, 16'-transmissies G.O. en koppels

Elektrische registertractuur met digitale setzercombinatie met sequencer en usb-poort.